Mới đây, chính phủ vừa ban hành Nghị định 18/2023 sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định 40/2018 về quản lý hoạt động kinh doanh theo phương thức đa cấp. Theo đó, từ ngày 20/6/2023, các doanh nghiệp bán hàng đa cấp sẽ không được cung cấp thông tin sản phẩm bằng cách sử dụng những hình ảnh, thiết bị, trang phục của bác sĩ, dược sĩ, cơ sở y tế trong quảng cáo. Đây được xem là một bước tiến quan trọng trong việc đảm bảo quyền lợi và sức khỏe cho người tiêu dùng, đồng thời là hành động xác đáng để ngăn chặn những đối tượng trục lợi từ hoạt động kinh doanh bất chính.
Trong thời gian gần đây, việc sử dụng hình ảnh, thiết bị, trang phục của bác sĩ, dược sĩ, cơ sở y tế trong quảng cáo bán hàng đa cấp đã trở thành một vấn đề gây tranh cãi trong lĩnh vực quảng cáo. Việc sử dụng các hình ảnh này có thể gây hiểu nhầm cho khách hàng rằng các sản phẩm bán hàng đa cấp này có liên quan đến các chuyên gia y tế và được khuyên dùng bởi họ.
Tuy nhiên, để bảo vệ quyền lợi của khách hàng và ngành y tế, chính phủ đã ban hành Nghị định 18/2023 sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định 40/2018 về quản lý hoạt động kinh doanh theo phương thức đa cấp. Nghị định này quy định rằng các doanh nghiệp bán hàng đa cấp sẽ không được sử dụng hình ảnh, thiết bị, trang phục của bác sĩ, dược sĩ, cơ sở y tế để quảng cáo bán hàng đa cấp.
Việc này được đánh giá là rất cần thiết để bảo vệ quyền lợi của người tiêu dùng và đảm bảo tính đạo đức của các hoạt động kinh doanh bán hàng đa cấp. Tuy nhiên, việc áp dụng nghị định này sẽ ảnh hưởng đến hoạt động quảng cáo của các doanh nghiệp này.
Cần lưu ý gì trong nghị định mới ban hành
Theo Luật sư (LS) Hà Huy Phong – Giám đốc điều hành Công ty Luật TNHH Inteco, thời gian vừa qua, tình trạng đưa thông tin theo hướng “thổi phồng” công dụng sản phẩm, đặc biệt đối với thực phẩm trong hoạt động bán hàng đa cấp diễn ra khá phổ biến. Các doanh nghiệp và người bán hàng đa cấp cung cấp thông tin, video clip có sử dụng hình ảnh bác sĩ, dược sĩ, nhân viên y tế để mô tả, tư vấn và hướng dẫn sử dụng các thực phẩm, hoặc mô tả công dụng thực phẩm chức năng với những lời cam kết, kiểm chứng. Điều này khiến cho nhiều người tiêu dùng lầm tưởng thực phẩm chức năng là thuốc và mua về sử dụng. Việc lợi dụng hình ảnh bác sĩ để quảng cáo không đúng sự thật nhằm bán thực phẩm chức năng sẽ gây hậu quả nghiêm trọng bởi hành động này ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe người dân. Chính vì vậy, việc ra đời quy định này mục đích nhằm bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, cũng như bảo vệ uy tín của các y bác sĩ, dược sĩ, cơ sở y tế trong trường hợp bị các đối tượng mạo danh để quảng cáo thực phẩm chức năng.
Việc lợi dụng hình ảnh bác sĩ để quảng cáo không đúng sự thật nhằm bán thực phẩm chức năng sẽ gây hậu quả nghiêm trọng
Theo quy định tại khoản 30, 31 Điều 1 của Nghị định này, doanh nghiệp bán hàng đa cấp và người tham gia bán hàng đa cấp có trách nhiệm: “Không cung cấp thông tin về thực phẩm bằng hình thức sử dụng hình ảnh, thiết bị, trang phục, tên, thư tín của các đơn vị, cơ sở y tế, bác sỹ, dược sỹ, nhân viên y tế, thư cảm ơn, lời cảm ơn của người bệnh, bài viết của bác sỹ, dược sỹ, nhân viên y tế; không cung cấp thông tin về thực phẩm có nội dung đăng tải, dẫn, trích dẫn hoặc nêu ý kiến người bệnh mô tả thực phẩm có tác dụng điều trị bệnh.”
Theo đó, sau khi quy định này có hiệu lực, doanh nghiệp và người bán hàng đa cấp sẽ không được sử dụng hình ảnh các y bác sĩ, dược sĩ, cơ sở y tế để giới thiệu, quảng cáo thực phẩm chức năng trong mọi trường hợp, bất kể nội dung giới thiệu, quảng cáo là đúng sự thật hay sai sự thật và việc sử dụng hình ảnh có được sự đồng ý của các y bác sĩ, dược sĩ, cơ sở y tế hay không.
Kỳ vọng giảm thiểu rủi ro và bảo vệ người tiêu dùng
Theo LS. Hà Huy Phong, việc sử dụng hình ảnh bác sĩ, dược sĩ để quảng cáo thực phẩm chức năng trong bán hàng đa cấp có thể giúp gia tăng mức độ tin tưởng của người tiêu dùng đối với công dụng của sản phẩm và mua về để sử dụng. Tuy nhiên, việc thực hiện các quảng cáo sử dụng “diễn viên” để đóng vai bác sĩ, dược sĩ giới thiệu sản phẩm, hay các bác sĩ, dược sĩ nhận tiền để quảng cáo sai sự thật về sản phẩm thực phẩm chức năng có thể gây ra ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe và tiền bạc, tài sản của người tiêu dùng.
Nghị định được kỳ vọng sẽ người tiêu dùng có được thông tin chính xác và đầy đủ về sản phẩm, từ đó có thể đưa ra quyết định mua hàng hiệu quả hơn
Nghị định 18/2023/NĐ-CP được kỳ vọng phần nào hạn chế được hiện tượng này. Đồng thời, quy định này cũng sẽ giúp các cơ quan nhà nước có cơ sở để xử phạt chủ thể kinh doanh đa cấp sử dụng hình ảnh các y bác sĩ, cơ sở y tế để quảng cáo thực phẩm chức năng một cách dễ dàng hơn mà không cần mất nhiều thời gian, công sức chứng minh. Tuy vậy, để đánh giá hiệu quả của việc thực thi quy định này trên thực tế, chúng ta cần phải đợi đến khi quy định này có hiệu lực và đi vào đời sống.
Nếu người tiêu dùng bị ảnh hưởng bởi việc quảng cáo bán hàng đa cấp sử dụng hình ảnh bác sĩ, dược sĩ, cơ sở y tế, họ có quyền khiếu nại và yêu cầu bồi thường. LS. Hà Huy Phong cho biết, theo quy định tại Điều 8 Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng 2010, người tiêu dùng có quyền “Được bảo đảm an toàn tính mạng, sức khỏe, tài sản, quyền, lợi ích hợp pháp khác khi tham gia giao dịch, sử dụng hàng hóa, dịch vụ do tổ chức, cá nhân kinh doanh hàng hóa, dịch vụ cung cấp”, quyền “Yêu cầu bồi thường thiệt hại khi hàng hóa, dịch vụ không đúng tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật, chất lượng, số lượng, tính năng, công dụng, giá cả hoặc nội dung khác mà tổ chức, cá nhân kinh doanh hàng hóa, dịch vụ đã công bố, niêm yết, quảng cáo hoặc cam kết” và quyền “Khiếu nại, tố cáo, khởi kiện hoặc đề nghị tổ chức xã hội khởi kiện để bảo vệ quyền lợi của mình theo quy định của Luật này và các quy định khác của pháp luật có liên quan.”
Như vậy, trong trường hợp quảng cáo thực phẩm chức năng có sử dụng hình ảnh của bác sĩ, dược sĩ, cơ sở y tế mà không có công dụng, hiệu quả như quảng cáo, hoặc gây ảnh hưởng đến tính mạng, sức khỏe, tài sản của người tiêu dùng thì người tiêu dùng có quyền khiếu nại, tố cáo, khởi kiện doanh nghiệp kinh doanh đa cấp và yêu cầu bồi thường thiệt hại.
Những lưu ý dành cho doanh nghiệp
Theo quy định tại Điều 7 Luật Doanh nghiệp 2020, doanh nghiệp có quyền tự do kinh doanh ngành nghề mà luật không cấm; được tự chủ kinh doanh và lựa chọn hình thức tổ chức kinh doanh; lựa chọn ngành, nghề, địa bàn, hình thức kinh doanh. Tuy nhiên, bất kì sự tự do nào cũng phải được đặt trong khuôn khổ của pháp luật, quyền tự do kinh doanh của doanh nghiệp cũng vậy. Doanh nghiệp buộc phải bị hạn chế một số sự tự do của mình vì lý do quốc phòng, an ninh quốc gia, trật tự, an toàn xã hội, đạo đức xã hội, sức khỏe của cộng đồng. Trong trường hợp này, việc sử dụng hình ảnh bác sĩ, dược sĩ để quảng cáo bán hàng đa cấp có nguy cơ ảnh hưởng đến sức khỏe cộng đồng nên việc Nghị định 18/2023/NĐ-CP quy định doanh nghiệp và người tham gia bán hàng đa cấp không được sử dụng hình ảnh bác sĩ, dược sĩ để quảng cáo thực phẩm chức năng là phù hợp với quy định của pháp luật.
Giảm thiểu các hoạt động kinh doanh bất chính, lừa đảo, gian lận trong lĩnh vực bán hàng đa cấp là điều mà Nghị định hướng đến
Đối với việc xử lý vi phạm, LS. Hà Huy Phong cho biết, Nghị định 18/2023/NĐ-CP mới chỉ được ban hành cách đây không lâu. Hiện vẫn chưa có hướng dẫn cụ thể và Chính phủ cũng chưa ban hành Nghị định quy định các chế tài xử phạt nếu có hành vi vi phạm các quy định của Nghị định này. Do đó, các biện pháp xử phạt hành chính trong trường hợp này vẫn cần đợi Chính phủ ban hành hướng dẫn cụ thể. Tuy vậy, theo quy định tại khoản 12 Điều 1 Nghị định 18/2023/NĐ-CP, doanh nghiệp kinh doanh đa cấp vi phạm quy định về sử dụng hình ảnh y bác sĩ, cơ sở y tế để quảng cáo, giới thiệu thực phẩm chức năng sẽ bị Bộ Công Thương thu hồi giấy chứng nhận đăng ký hoạt động bán hàng đa cấp.
Trước đây, tình trạng quảng cáo bán hàng đa cấp sử dụng hình ảnh bác sĩ, dược sĩ, cơ sở y tế để minh họa cho công dụng của sản phẩm, thực phẩm chức năng diễn ra khá phổ biến khi pháp luật không có quy định cấm sử dụng hình ảnh bác sĩ, dược sĩ, cơ sở y tế để minh họa cho công dụng của sản phẩm, thực phẩm chức năng trong bán hàng đa cấp. Chỉ trong một số trường hợp, quảng cáo có thể bị coi là vi phạm nếu: (i) Quảng cáo có sử dụng hình ảnh, lời nói, chữ viết của bác sĩ, dược sĩ khi chưa được họ đó đồng ý (khoản 8 Điều 8 Luật Quảng cáo 2012); (ii) Quảng cáo không đúng hoặc gây nhầm lẫn về chất lượng, công dụng của hàng hóa (khoản 9 Điều 8 Luật Quảng cáo 2012); (iii) Quảng cáo thực phẩm chức năng khi chưa thực hiện thủ tục xác nhận nội dung quảng cáo (khoản 3 Điều 1 Thông tư 09/2015/TT-BYT); (iv) Nội dung, hình thức quảng cáo vi phạm các quy định của Luật Quảng cáo.
Chiến lược marketing hiệu quả cho doanh nghiệp để thích ứng với nghị định mới
Việc ban hành nghị định mới về tình trạng sử dụng hình ảnh, thiết bị, trang phục của bác sĩ, dược sĩ, cơ sở y tế trong quảng cáo bán hàng đa cấp đã đòi hỏi các doanh nghiệp phải thay đổi chiến lược marketing của mình. Dưới đây là các chiến lược marketing hiệu quả mà các doanh nghiệp có thể áp dụng để đáp ứng với nghị định mới về quảng cáo bán hàng đa cấp:
Tăng cường hỗ trợ khách hàng không chỉ giúp doanh nghiệp đáp ứng yêu cầu của Nghị định mới mà còn giúp nâng cao chất lượng dịch vụ và tăng cường sự tín nhiệm của khách hàng
- Tăng cường quảng cáo trực tuyến: Thay vì sử dụng hình ảnh, thiết bị, trang phục của bác sĩ, dược sĩ, cơ sở y tế trong quảng cáo, các doanh nghiệp bán hàng đa cấp có thể tăng cường quảng cáo trực tuyến thông qua các kênh mạng xã hội, email marketing, quảng cáo trên các trang web có liên quan đến thực phẩm và dinh dưỡng. Đây là cách tiếp cận hiệu quả và tiết kiệm chi phí, đồng thời tránh được vi phạm nghị định mới.
- Tập trung vào chất lượng sản phẩm: Để tránh tập trung vào hình ảnh của bác sĩ để quảng cáo, các doanh nghiệp nên nhắm đến việc cải thiện chất lượng sản phẩm của mình và đưa ra những thông tin chính xác về thành phần và công dụng của sản phẩm.
- Đẩy mạnh chương trình khuyến mãi: Chương trình khuyến mãi là một cách hiệu quả để thu hút khách hàng và tăng doanh số bán hàng. Các doanh nghiệp bán hàng đa cấp có thể đẩy mạnh chương trình khuyến mãi thông qua các kênh trực tuyến và truyền thông khác.
- Tăng cường hỗ trợ khách hàng: Việc tăng cường hỗ trợ khách hàng là một trong những chiến lược marketing quan trọng giúp doanh nghiệp đáp ứng được yêu cầu của Nghị định mới về quảng cáo bán hàng đa cấp. Các doanh nghiệp có thể xây dựng các kênh hỗ trợ khách hàng thông qua website, email, số điện thoại và mạng xã hội. Tại đây, nhân viên hỗ trợ khách hàng sẽ giải đáp các thắc mắc, tư vấn sản phẩm và hướng dẫn mua hàng cho khách hàng một cách nhanh chóng và chính xác. Đồng thời, các doanh nghiệp cần thường xuyên cập nhật thông tin về sản phẩm và các chính sách bán hàng mới nhất để giúp khách hàng có được thông tin chính xác và đầy đủ.
Quan Dinh H.
